Çocuğa Özgüven Nasıl Kazandırılır?
'Özgüven, çocuğunuzun ruhsal sağlığı ve sosyal mutluluğu için ebedi bir pasaporttur.' Dr. Richard Sears
Özgüven, bir çocuğun sağlıklı olmasına bir zemin ve başarılı bir yetişkin olmasındaki en önemli anahtardır çünkü kendi hakkımızda ne hissettiğimizi, hangi yaşta olursak olalım, davranış şeklimizi etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Kendiniz ile ilgili çok iyi duygulara sahip olduğunuz zamanları düşünün. Başkalarıyla iyi geçinmek ve onlara karşı iyi duygular beslemek bu zamanlarda daha kolay değil midir? Çocuklarımız da aynı şekilde kendileriyle ilgili iyi düşüncelere sahip oldukları, kısaca özgüvenleri yüksek olduğu zamanlarda çevrelerine karşı daha pozitif bir tavır sergilerler. Psikologların üzerinde çalıştıkları davranış problemlerinin altında yatan faktör sıklıkla özgüven eksikliğidir. Çocuğa özgüven kazandırmak 12 temel davranışa dayanır. Bu davranışları şu şekilde sıralayabiliriz;
1- Bağlı Ebeveyn Yaklaşımı: Kendinizi sık sık kucağa alınan, ağladığında hassas bir şekilde ihtiyacı
giderilen bir bebeğin yerine koyun. Bu bebek nasıl hisseder? Sevildiğini ve değerli olduğunu hisseder.
Zamanlı bir şekilde ihtiyaçlarına cevap vermek bir bebeğin benlik değerinin gelişmesinde en büyük
anahtardır.
2- Kendi Özgüven Duygunuzu Yüksek Tutun: Öncelikle geçmişinizden gelen ve şu anki ebeveynlik
alışkanlıklarınızı etkileyen negatif tecrübeler varsa, bunları çözümlemek için yardım alın. Şayet
özgüven duygusundan yoksun olduğunuzu düşünüyorsanız, bu ebeveynlerinizin yanlış yaklaşımları
sonucunda oluşmuştur. Onların yaptıklarını düşünün. Ailenizin, sizin özgüven duygunuzu yüceltmeye
yarayan davranışlarının bir listesini yapın. Sonra da, ailenizin özgüven duygunuzu alçaltmaya sebep
olan davranışlarının bir listesini yapın. İyi olan davranışların üzerinde durun, bunları siz de uygulayın,
hatta geliştirin ve kötü olanları hayatınızdan çıkarın. Çocuğunuz ve siz bunun faydasını göreceksiniz.
3- Pozitif Bir Ayna Olun: Bir çocuğun kendisiyle ilgili hisleri, kendisiyle ilgili algısından çok başkalarının
onunla ilgili düşünceleri sayesinde oluşur. Çocuklarınıza pozitif imajlar mı yoksa negatif imajlar mı
yansıtıyorsunuz? Onunla birlikte olmanın eğlenceli olduğu hissini, onun fikirlerinin ve arzularının
önemli olduğunu, onun davranışlarının sizi mutlu ettiğini yansıtabiliyor musunuz? Çocuğunuz pozitif
yansımalarla karşılaştığında, kendisi hakkında iyi şeyler düşünmeyi öğrenir.
4- Onunla Oynayın: Oyun esnasında çocuğunuz ve kendiniz hakkında çok şey öğrenirsiniz. Oyun
zamanı çocuğa, sen benim zamanımı hakediyorsun, çünkü sen değerlisin, mesajını verir. Çocukla
oyun oynamak onun özgüven ve başarı duygusunu pekiştirir ve bu da pozitif davranışlar olarak geri
döner. Ayrıca, çocuğun bulduğu veya başlattığı oyunları oynamak önemlidir; çünkü onun fikirlerinin değerli olduğunu destekler.
5- Çocuğunuza İsmiyle Hitap Edin: Çocuğunuza ismiyle hitap ederek insanların isimlerini kullanmanın ve hatırlamanın önemini öğretin. Yetişkinlere isimlerini kullanarak hitap etmeyi öğrenen çocuk,
zamanı geldiğinde, onlardan yardım istemek için de kendinde yeterli özgüveni bulur.
6- 'Taşıma Prensibini' Uygulayın: Çocuğunuzun herhangi bir konudaki yeteneğini destekleyin. Çünkü bu destek çocukta özgüven duygusunu arttıracaktır ve bu sayede başka alanlara da yeteneği
'taşınacaktır.'
7- Çocuğunuzun Başarısına Zemin Hazırlayın: Çocuğun yetenek kazanmasını ve geliştirilmesini
desteklemek disiplinin bir parçasıdır. Fakat itmek ve korumak arasındaki dengeyi iyi ayarlamalısınız.
İkisi de gereklidir. Çocuğunuzu yeteneklerini geliştirmeye itmezseniz, değerli bir özgüven taşını yok
edersiniz. Fakat çocuğunuzu gerçek dışı beklentilerden korumazsanız, yeterlilik duygusu ve
dolayısıyla özgüveni sarsılacaktır. Spor ve sanat gibi kendi başarılı olduğunuz konularda çocuğunuzun
da başarılı olmasını beklemeyin. Çocuğunuza kendi olma konusunda cesaret verin. Çocuk, sevgi ve
kabul görmek için performans sergilemek zorunda olmamalı. Kendi yetenekleriyle, olduğu gibi kabul
edilmelidir. Çocuğunuz için evinizin bir duvarında ismini taşıyan bir onur köşesi yapın ve başarılarını
oriya asın. Özgüveni sarsıldığı zamanlarda, yıllar içindeki başarılarını o duvarda görmek çocuğa iyi
gelecektir.
8- Çocuğunuzun İlişkilerini Yakından Takip Edin: Çocuğunuzun değişik değer yargılarına ve kültüre
sahip insanlarla bir arada olup arkadaş konusunda kendi seçimlerini yapabilmesi oldukça hümanist
bir yaklaşımdır; fakat hayatınızdaki en değerli varlığın seçimlerini tamamen şansa bırakamazsınız.
Çocuğunuzun arkadaşlıklarını takip edin çünkü onun değer yargıları ve kendisiyle ilgili düşünceleri
arkadaşlarının etkisinde kalarak oluşabilir. Çocuğunuzun arkadaşlarını seçmesine izin verin; fakat
ilişkilerini gözlemleyin. Oyundan sonra çocuk huzurlu mu, gergin mi hissediyor? Uyumlu bir
arkadaşlık mı? Baskın olan karakterle daha sakin olan karakteri yan yana getirmek baskın olan, sakin
olanı aşağı değil yukarı çekiyorsa iyidir.
9- Etiketleri Unutun: Çocuğun sürekli herhangi bir sıfatla anılması onun bu sıfatı kendi benlik
duygusuyla birleştirmesine sebep olur ve bu sıfat olmadığı zaman çocuk benlik algısıyla birlikte
özgüvenini de yitirmiş olur. Bu nedenle sıfat negatif de olsa çocuk benlik algısını kaybetmemek için
o sıfatı gerçek kılacak davranışlar sergilemeye devam edebilir.
10- Okulun Çocuğunuzu Nasıl Etkilediğini Gözlemleyin: Bir çocuk özgüven duygusu yüksek olarak
yetiştirilmiş ve ailesine sağlıklı bir bağlılığı varsa, okulda karşılaşacağı değişik akran davranışlarıyla ve
sosyal ortamlarla kolayca başa çıkabilir. Şayet çocuğun özgüveni tam değilse, çocuk zorbalık gibi
davranışları normal görüp mağdur duruma düşebilir.
11- Çocuğunuza Sorumluluklar Verin: Çocuğa evde sorumluluk vermek özgüven duygusunun
yükselmesine ve aile değerlerini özümsemesine yardımcı olacaktır. Ailesine yardım eden çocuk
kendisini değerli hisseder ve enerjisini pozitif bir biçimde kullanmış olur. Sorumluluk verirken kendi
isteğiniz değil, çocuğunuzun ilgisini çeken konularda ona sorumluluk vermeye özen gösterin. 'Sana
özel bir görev vereceğim' dendiğinde çocuk, 'demek ki ben özelim' düşüncesine sahip olur.
12- Çocuğunuzun Duygularını İçe Atmak Yerine İfade Etmesine Yardımcı Olun: Duyguları ifade
etmenin öfke patlamaları yaşamak olmadığını, davranışlarını kontrol ederek duyguları paylaşmak
olduğunu çocuğunuza öğretin. Kendini ifade etmeyen çocuk içine döner. Ayrıca çocuklarınızı
dinlememek onların söyleyeceklerinden çekindiğiniz veya önemsemediğiniz imajını verir ve çocuk
zamanla 'hislerim önemli değilse ben de önemli değilim' şeklinde düşünmeye başlar.
Sonuç olarak; Çocuğunuza gösterdiğiniz ilgi ve sevgi ile duygu ve düşüncelerinin önemli olduğunu hissettirerek, birlikte zaman geçirerek özgüveni yüksek bir birey olarak yetişmesini sağlayabilirsiniz.
Kaynaklar:
Köknar, Ö. (2010). Özgüven Kazanmak, Arkadaş Yayınları, Ankara
Seaman, M. (2005). Herşey Seninle Başlar: Kişisel Kurtuluş Savaşınızı Başlatın, Alfa Yayınları, İstanbul
www.drsears.com
www.recreationaltherapy.com
www.teachingexpertise.com
